26 Şubat 1992’de Ermenistan askeri güçleri Rus askerlerinin desteğiyle Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesini ilhak etmek için bölgeye saldırmıştır. Bu saldırıda öncelikle bir tepede yerleşik Hocalı kasabasında 613 Azerbaycanlı hunharca katledilmiştir. Gerçekte tam anlamıyla bir soykırım olan bu katliam, her yıl Türk dünyasında ve Türklerin bulunduğu yerlerde acı ve elemle anılmakta, Ermenistan lanetlenerek protesto edilmekte ve dünya kamuoyunun dikkati çekilmeye çalışılmaktadır. Anma etkinliklerini ağırlık noktasını doğaldır ki Azerbaycan ve Türkiye oluşturmaktadır. Türkiye’nin bu konuya bağlanmasının (angaje) olmasının iki önemli nedeni vardır. İlki Azerbaycan Türklerinin haklı davasına destek vermek; ikincisi Ermenilerin “tehciri” kendilerine yapılan bir soykırım olarak dünya kamuoyuna kabul ettirmek için aldatma çabalarıdır. Ermenistan’ın gerçekleri çarpıtarak Hocalı’da yaptıkları gerçek soykırımı bu yolla unutturmak ve örtmek istemeleri bu bağlamda önemli bir olgu olarak devam etmektedir. Karabağ’daki 2 bin 605 haneli, 11 bin 356 nüfuslu bir Azeri kasabasında yapılan ve Hocalı katliamı namıyla bilinen soykırımın 25. yılı nedeniyle yapılan etkinlikler öz olarak verilecek olursa; Bakü-Azerbaycan: Cumhurbaşkanı Aliyev ve devlet ileri gelenlerinin katılımıyla yapılan yürüyüş töreninde Azadlık Meydanı’nda soykırım kurbanlarının fotoğraflarını içeren pankartlar taşındı ve Ana Feryadı Anıtı’na Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından çelenk konuldu. Bakü’deki Türkiye Büyükelçisi Erkan Özoral ve yine Bakü’de bulunan Türk kuruluşları da törenlere katıldı. Büyükelçi Erkan Özoral yaptığı açıklamada 25 yıl önce 613 Azerbaycanlının katledildiğini belirterek “Bu kardeşlerimizin kanları elbette ki yerde kalmayacak. Adalet bir gün kurulacak. Azerbaycan topraklarına tekrar kavuşmadıkça, yerlerinden edilmiş bir milyondan fazla göçmen geri dönmedikçe bu adaletsizlik gün geçtikçe büyüyecek. Şehitlerin ruhu şad olsun” şeklinde konuştu. Bişkek-Kırgızistan: Hocalı Katliamı’nın 25. yılı Kırgızistan’da anıldı ve Azerbaycan’ın Bişkek Büyükelçisi Hidayet Orudjev, anma töreninde yaptığı konuşmada, Hocalı Katliamı’nda etnik temizlik yapanları uluslararası toplumun kınaması gerektiğinin altını çizerek, Azerbaycan’ın 26 Şubat 1992’de Ermenistan askeri güçleri Rus askerlerinin desteğiyle Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesini ilhak etmek için bölgeye saldırmıştır. Bu saldırıda öncelikle bir tepede yerleşik Hocalı kasabasında 613 Azerbaycanlı hunharca katledilmiştir. Gerçekte tam anlamıyla bir soykırım olan bu katliam, her yıl Türk dünyasında ve Türklerin bulunduğu yerlerde acı ve elemle anılmakta, Ermenistan lanetlenerek protesto edilmekte ve dünya kamuoyunun dikkati çekilmeye çalışılmaktadır. Anma etkinliklerini ağırlık noktasını doğaldır ki Azerbaycan ve Türkiye oluşturmaktadır. Türkiye’nin bu konuya bağlanmasının (angaje) olmasının iki önemli nedeni vardır. İlki Azerbaycan Türklerinin haklı davasına destek vermek; ikincisi Ermenilerin “tehciri” kendilerine yapılan bir soykırım olarak dünya kamuoyuna kabul ettirmek için aldatma çabalarıdır. Ermenistan’ın gerçekleri çarpıtarak Hocalı’da yaptıkları gerçek soykırımı bu yolla unutturmak ve örtmek istemeleri bu bağlamda önemli bir olgu olarak devam etmektedir. Karabağ’daki 2 bin 605 haneli, 11 bin 356 nüfuslu bir Azeri kasabasında yapılan ve Hocalı katliamı namıyla bilinen soykırımın 25. yılı nedeniyle yapılan etkinlikler öz olarak verilecek olursa; Bakü-Azerbaycan: Cumhurbaşkanı Aliyev ve devlet ileri gelenlerinin katılımıyla yapılan yürüyüş töreninde Azadlık Meydanı’nda soykırım kurbanlarının fotoğraflarını içeren pankartlar taşındı ve Ana Feryadı Anıtı’na Cumhurbaşkanı Aliyev tarafından çelenk konuldu. Bakü’deki Türkiye Büyükelçisi Erkan Özoral ve yine Bakü’de bulunan Türk kuruluşları da törenlere katıldı. Büyükelçi Erkan Özoral yaptığı açıklamada 25 yıl önce 613 Azerbaycanlının katledildiğini belirterek “Bu kardeşlerimizin kanları elbette ki yerde kalmayacak. Adalet bir gün kurulacak. Azerbaycan topraklarına tekrar kavuşmadıkça, yerlerinden edilmiş bir milyondan fazla göçmen geri dönmedikçe bu adaletsizlik gün geçtikçe büyüyecek. Şehitlerin ruhu şad olsun” şeklinde konuştu. Bişkek-Kırgızistan: Hocalı Katliamı’nın 25. yılı Kırgızistan’da anıldı ve Azerbaycan’ın Bişkek Büyükelçisi Hidayet Orudjev, anma töreninde yaptığı konuşmada, Hocalı Katliamı’nda etnik temizlik yapanları uluslararası toplumun kınaması gerektiğinin altını çizerek, Azerbaycan’ın Türe 25 yıl önce Hocalı kasabasında yaşananları an latarak “Hocalı Katliamı kurbanlarını hatırlamak, onlara duacı olmak, Azerbaycan devleti ve insanlarına desteğimizi göstermek ve Alija İzetbegovic’in ‘Soykırımı aslan unutma. Eğer unutursan, tekrarlanır’ mesajını hatırlatmak için bir araya geldik” şeklinde konuştu. Tiflis-Gürcistan: Başkent Tiflis’te Azerbaycanlılar bir yürüyüş düzenledi ve Gürcistan Parlamento binasına ellerinde Gürcistan ve Azerbaycan bayraklarıyla yürüyen kalabalık, “Karabağ bizimdir”, “Karabağ Azerbaycan’ın toprağıdır”, “Hocalı için adalet istiyoruz”, “Abhazya ve Güney Osetya Gürcistan’ın topraklarıdır” şeklinde slogan atarak (tüm işgalcileri kapsatma anlamında) Rusya’nın Osetya’yı işgalini de dile getirmiş oldular. Ankara-Türkiye Dışişleri Bakanlığı: Yazılı bir açıklama yapan bakanlıkça “Bu insanlık faciasına yol açanlar, tarih önünde ve vicdanlarda daimi surette mahkûm kalacaklardır. Ermenistan Cumhuriyeti birliklerince gerçekleştirilen bu katliamı ve Azerbaycan topraklarının yıllardan beri devam eden işgalini şiddetle kınıyoruz Türkiye olarak, Azerbaycanlı kardeşlerimizin bundan tam 25 yıl önce Hocalı’da karşı karşıya kaldıkları bu vahşetin acısını her zaman kalbimizin en derinlerinde hissediyor ve bu acıyı en içten duygularımızla paylaşıyoruz. Bu insanlık faciasına yol açanlar, tarih önünde ve vicdanlarda daimi surette mahkûm kalacaklardır. Ermenistan Cumhuriyeti birliklerince gerçekleştirilen bu katliamı ve Azerbaycan topraklarının yıllardan beri devam eden işgalini şiddetle kınıyoruz. Bu trajedide hayatını kaybedenlere bir kez daha Allah’tan rahmet diliyor ve katliamda hayatını kaybedenlerin hatırası önünde saygıyla eğiliyoruz” denildi. Türkiye’de Hocalı Katliamının 25. Yılı değişik kent ve kurumlarda anılmıştır. Örneğin; Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı “25. Yılında Hocalı Katliamı” programını düzenlendi. Program İstanbul Üniversitesi Seyyid Hasan Paşa Medresesi Konferans Salonunda gerçekleştirilen programa gazeteciler Dr. Telman Nusretoğlu, Agil Alesger ve Hocalı’da esir düşen Dürdane Ağayeva katıldı. Dr. Nusretoğlu, Azerbaycan topraklarını Ermenilerin Ruslar’ın desteğiyle işgal ettiğini belirterek, “Bugün Bakü bizim başkentimiz olmayabilirdi. Bakü’de de bir Ermeni devleti kurulmuş olabilirdi. Azerbaycan halkı olarak biz, Kafkas İslam Ordusu’na ve Anadolu Türklerine müteşekkiriz. Onun için Azerbaycan bugün varsa Türkiye sayesinde vardır” değerlendirmesinde bulundu. 25 yıl önce Hocalı katliamını yakından yaşayan ve esir düşen Dürdane Ağayeva “Rus ordusunun desteği olmasaydı Ermeni’nin Hocalı’yı işgal etmeye ne yüreği ne de gücü vardı. Ben o zamanlar genç bir kızdım. Ermeniler bize ‘Hocalı’dan çıkın’ diyorlardı. Onlar bize ‘Azerbaycanlı’ değil, ‘Türk’ diyorlardı ve ‘Türk’ün kökünü kazıyacağız’ diyorlardı” ifadelerini kullandı. Ayrıca Kayseri İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüce ’25. Yılında Hocalı Katliamı’ isimli bir konferans düzenlendi. Konferanstaki konuşmasında İl Kültür ve Turizm Müdürü İsmet Taymuş “Gerçekten de günümüz dünyasında Azerbaycan’ın Karabağ’a bağlı Hocalı kasabasında dünyada eşi benzeri görülmeyen korkunç bir vahşet sonucu silahsız, çocuk kadın, yaşlı demeden sivil soydaşlarımızı hunharca katleden Ermeniler, bütün Türk dünyasının yürekten hissedeceği acı bıraktılar. Biz de bu acıyı Kültür ve Turizm Müdürlüğü olarak bu acıyı unutmamak, unutturmamak için böyle bir konferans düzenledik. Bu konferansa Azerbaycan’dan kalkıp gelenlere teşekkür ediyorum” şeklinde konuştu. Konferansa katılan Dünya Azerbaycanlılarının Medeniyetler Merkezi Başkan Yardımcısı Rasim Mammadow ise, amaçlarının dünyanın her yerinde Hocalı Katliamı’nı anlatmak olduğunu ifade etti. Rektörlüğü Bekzat Sattarhanov Caddesi No:29 Türkistan Kazakistan’da ve Mütevelli Heyet Başkanlığı Ankara’da olan Ahmet Yesevi Üniversitesi ile Türk Keneşi (Konseyi) işbirliğiyle düzenlenen “Hocalı Soykırımı, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Terörizm” başlıklı uluslararası konferansı Ankara’da gerçekleştirildi. Bu konferansın açılışına Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov, TBMM Başkan Vekili Ahmet Aydın ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da katıldı. Yaptığı konuşmada Bakan Çavuşoğlu, Azerbaycan’la ilişkileri her alanda daha da ileri götürmeye çalıştıklarını belirterek, “Çok şükür, mükemmel ilişkilerimiz var. İki kardeşe, bir millete yakışır ilişkilerimiz var” dedi ve sonrasında “Hocalı’yı hiçbir zaman unutmadık, unutmayacağız. Bu sene Hocalı Katliamı’nın 25. yılında şehitlerimizi anıyoruz. … Hocalı Katliamı’nı tüm dünyaya anlatmak için Türk Keneşi ile birlikte diğer kurumlarımızla birlikte ama özellikle iki kardeş ülke olarak, Azerbaycan ve Türkiye olarak tüm aydınlarımızla, akademisyenlerimizle birlikte anlatmaya devam edeceğiz. Yıllardır biz Ermenistan’ın 1915 olaylarıyla ilgili iftiralarıyla mücadele ediyoruz. Ermenistan bizim önerilerimizi hep reddetmiştir. Ortak komisyon kuralım, arşivleri açalım, bilim adamları gelip katılsın, başka ülkelerden de katılsın’ dedik ama Ermenistan gerçeklerle yüzleşmek istemiyor. Ama Hocalı Katliamı bir gerçektir. 21. yüzyılda ve 25 sene önce tüm dünyanın gözleri önünde gerçekleşmiştir” şeklinde sözlerini sürdürdü. “Hocalı Soykırımı, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Terörizm” konferansında TBMM Başkanvekili Ahmet Aydın:”Tek millet, iki devlet, iki kardeş ülke birinin dişi ağrısa öbürünün başı ağrır” vurgulamasını yaptı. Hocalı Katliamı’nın 25. yıl nedeniyle Keçiören Azerbaycan Parkı’nda düzenlenen anma etkinliğinde Azerbaycan’ın Ankara Büyükelçisi Faig Bagirov “Bizler yüz yıllık Ermeni terör zihniyetinin son halkası olduğunu umduğumuz Hocalı soykırımını, adalet yerini buluncaya kadar anlatmakla mükellefiz” tespitinde bulundu. Keçiören Belediye Başkanı Mustafa Ak da Hocalı’da Ermeniler tarafından öldürülenlerin acısının 25 yıldır yaşandığını belirtti. Anma töreninde Türkiye-Azerbaycan Dostluk Grubu Başkanı Necdet Ünüvar, bazı milletvekilleri, öğrenciler ve çok sayıda vatandaş katıldı. Türkiye’deki anma etkinlikleri bağlamında “TBMM Dışişleri Komisyonunda üyesi bulunan siyasi partilerden Adalet ve Kalkınma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi olarak, Ermenistan’ın halen uluslararası hukuka aykırı şekilde işgal altında tuttuğu Hocalı’da 25 yıl önce gerçekleştirdiği vahşet dolu saldırı ve katliamı her zaman kalbimizin en derinlerinde hissettiğimizi yeniden ifade ediyor, kardeş Azerbaycan halkının acısını en içten duygularımızla tekraren paylaşıyor, katliamda hayatını kaybedenlere bir kez daha Allah’tan rahmet diliyor, aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyoruz” açıklaması ile Türkiye’de yapılan anma etkinliklerinin bir kısmının kısaltılmış özeti şimdilik yetinilmektedir. Ancak, Hocalı’da yaşanan insanlık ayıbı, dramı, uygulanan hunharca soykırımı yaşayanların ağzından öğrenmek insana çok acı verdiği bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır. Ağaca çivilenen bir çocuğun derisinin yüzüldüğü gibi bir vahşetin yaşanmış olduğunu ki bunu yapanın ağzından öğrenmek infial ötesinde kişinin insanlığından kuşku ile iğrenmek kaçınılmaz olmaktadır. Bizlerin amacı ve hedefi etkileri halen devam eden Ermenistan’ın Azerbaycan Türklerine uyguladığı soykırımı unutturmamak için sistematik ve uzun soluklu bir program ve strateji çerçevesinde keyfiyeti dünya kamuoyuna anlatmak ve bazı ülkelerin sürdürdüğü ikiyüzlü yaklaşımı yüzlerine vurmak olmalıdır. Bu bir insanlık ve yurttaşlık görevidir.