Türkiye ve Yunanistan, İstanbul’da “istikşafi görüşmeler” kapsamında doğrudan görüşmelere başladı. İlk olarak 2002 yılında başlayan ve 2016 yılından bu yana yapılmayan istikşafi görüşmeler, 5 yıl aradan sonra tekrar gerçekleşti. Türkiye ile Yunanistan arasında 5 yıl aradan sonra yeniden gerçekleştirilen istikşafi görüşmelerle Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edeceği “adil, kalıcı ve kapsamlı” çözüm temelinin hazırlanması bekleniyor. Görüşmelerde Türk heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal, Yunan heyetine ise deneyimli Yunan büyükelçi Pavlos Apostolidis başkanlık etti. Türkiye ile Yunanistan, Ege ve Doğu Akdeniz’deki sorunlarını ele almak amacıyla 5 yıl aradan sonra istikşafi görüşmelerin 61’inci turu için İstanbul’da masaya oturdu. Türkiye ve Yunanistan arasındaki istikşafi görüşmelerde mevcut durum, son gelişmeler ve atılabilecek adımların ele alındığını bildirildi. Taraflar, istikşafi görüşmelerin 61. turunda, bir sonraki görüşmenin Atina’da yapılması konusunda mutabık kaldı. Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde gerçekleştirilen görüşmelere Türkiye’yi temsilen Dışişleri Bakan Yardımcısı Sedat Önal, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Dışişleri Bakanlığı İkili Siyasi İşler- Denizcilik-Havacılık-Hudut Genel Müdürü Büyükelçi Çağatay Erciyes ve Denizcilik-Havacılık- Hudut Genel Müdür Yardımcısı Barış Kalkavan katılırken, Yunanistan’ı emekli Büyükelçi Pavlos Apostolidis, Dışişleri Bakanlığı Genel Müdürü Büyükelçi Aleksandros Kuyu ve Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri’nin Özel Kalem Müdürü İfigeniya Kanara temsil etti. Türkiye saatiyle 11.00’de başlayan görüşmelerde, Yunan medyası tarafından da belirtildiği üzere, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın da yer aldığı ifade edildi. Yunan medyası, görüşmelerde Adalar Denizi (Ege) ve Doğu Akdeniz’deki münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı konularının uluslararası hukuk temelinde ele alınmasının amaçlandığını belirtti. Buna ek olarak, istikşafi görüşmeler öncesinde Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias tarafından görüşmelere ilişkin verilen bir röportajda da bahsedildiği üzere, adaların silahsızlandırılması konusunun tartışılmadığı kaydedildi. Türk ve Yunan heyetleri arasında Dolmabahçe’de gerçekleşen görüşmede, her iki tarafın da görüşmelerin gündemine alınması gereken konuları kendi açılarından sundukları bildirildi. Kalın: Tüm Sorunların Çözümü Mümkün Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ise Twitter’dan yaptığı paylaşımda, Türkiye ile Yunanistan arasında dört buçuk yıldır yapılmayan istikşafi görüşmelerin bugün İstanbul’da başladığını bildirdi. “Cumhurbaşkanımızın güçlü liderliğinde Ege dahil tüm sorunların çözümü mümkündür ve bunun için irademiz tamdır.” değerlendirmesinde bulunan Kalın, bölgesel barış ve istikrarın herkesin menfaatine olduğunu kaydetti. İlk olarak 2002 yılında başlayan ve 2016 yılından bu yana yapılmayan istikşafi görüşmeler 5 yıl aradan sonra tekrar yapıldı. 61’nci turu yapılan istikşafi görüşmelerde ana gündem Ege ve Doğu Akdeniz’deki sorunlara çözüm bulunması amaçlanıyor. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis milletvekillerine yaptığı bir konuşmada, “Uluslararası Hukuk çerçevesinde Türkiye ile Ege ve Doğu Akdeniz’deki münhasır ekonomik bölge sınırlarını görüşmeye istekliyiz.” demişti. Türk Heyetine Dışişleri Bakan Yardımcısı Başkanlık Etti Türk ve Yunan heyetleri, Beşiktaş’taki Çalışma Ofisi’nde bir araya geldi. Türk heyetinde Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Sedat Önal ile Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da yer alırken Yunan heyetinin başkanlığını Kıdemli Büyükelçi Pavlos Apostolidis yürüttü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘yeni bir dönemin habercisi’ olarak tanımladığı görüşmeler 2016 yılında yapılan 60’ıncı turdan sonra askıya alınmıştı. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ise görüşmeler öncesi “iyimserlik ve öz güvenle” mesajını verdi ancak egemenlik hakları olarak gördükleri konuların müzakere edilmeyeceğini duyurdu. Kalın’ın Katılması Yunan Medyasını Rahatsız Etti Öte yandan istikşafi görüşmelerine Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın katılması Yunan basının rahatsız etti. Yunan gazetesi Kathimerini, “Kalın’ın katılımı, Erdoğan’ın müzakerelerdeki dolaylı varlığına işaret olarak görülüyor.” ifadelerini kullandı. Gazete aynı zamanda, görüşmelerde Yunan tarafının beklentilerinin düşük olduğunu kaydediyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 11 Ocak’ta Yunanistan’ı istikşafi görüşmelere davet ederek, Türkiye’nin diyalog, iş birliği ve çözümden yana tavrını bir kez daha ortaya koydu. Türkiye’nin müzakerelere ev sahipliği yapacağını aktaran Çavuşoğlu’nun, heyetlerin müzakere tarihi belirlemesine yönelik çağrısına kısa sürede yanıt geldi. Türk ve Yunan dışişleri bakanlıkları arasında yapılan görüşmelerin ardından istikşafi görüşmelerin 61. turunun 25 Ocak’ta İstanbul’da yapılmasına karar verildi. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis de 20 Ocak’ta Türkiye ile yapılacak istikşafi görüşmelere “iyimserlik ve öz güvenle” katılacakları mesajını verdi. Avrupa Birliği ve AB Üyesi Ülkelerden Memnuniyet ve Destek Mesajları Ankara’nın ikili sorunların çözümünü diyalog ve müzakerede araması, Türkiye’nin AB ile ilişkilerinde olumlu yönde bir adım olarak değerlendiriliyor. Öte yandan, Atina ve Ankara arasındaki istikşafi görüşmelerin tekrar başlaması kararı, AB ve üye ülkeler tarafından da memnuniyetle karşılandı. İngiltere’nin Avrupa’dan Sorumlu Devlet Bakanı Wendy Morton, İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio, Almanya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Adebahr ve İspanya Dışişleri Bakanlığı, Türkiye ile Yunanistan arasında istikşafi görüşmelerin yeniden başlaması kararını “memnuniyetle” karşıladığını açıkladı. AB ülkelerinin olumlu mesajlarının yanı sıra AB Komisyonu Sözcüsü Peter Stano da Yunanistan’a Türkiye ile yapacağı istikşafi görüşmelerde, talep etmesi halinde, AB’nin destek verebileceğini söyledi. Navarra Üniversitesi ve Avusturya Avrupa ve Güvenlik Politikası Enstitüsü’nden (AIES) Michael Tanchum, görüşmelere ABD veya Almanya gibi üçüncü bir tarafın dahil edilmesinin anlaşma zeminine yardımcı olabileceği yorumunda bulundu. Çavuşoğlu ile 21 Ocak’ta Brüksel’de bir araya gelen AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de Türkiye ve Yunanistan arasında istikşafi görüşmeler konusunda niyetlerin beyan edildiğini belirterek, bunların artık adımlara dökülmesini beklediklerini dile getirdi. İstikşafi görüşmelerin ön hazırlıklarının yapıldığı dönemde, Yunanistan Başpiskoposu İeronimos’un bir televizyon kanalına verdiği mülakatta, İslam dini ve Müslümanlara hakaret içeren ifadeler sarf etmesi ise süreci baltalamaya yönelik adım olarak değerlendiriliyor. Görüşmelerin İçeriği Gizli Meseleler Açık Diplomaside genellikle taraflar arasında birçok sorun bulunduğunda başvurulan istikşafi görüşme yönteminde, taraflar arasında diyaloğun geliştirilmesi hedefleniyor. Karar almadan önce iki tarafın da görüş ve tezlerinin ele alındığı istikşafi görüşmelerde, genellikle sorunlar paket halinde ele alınıyor ve tüm sorunların çözülmesi amaçlanıyor. Türkiye ve Yunanistan dışişleri bakanlıkları arasında gerçekleştirilen istikşafi görüşmelerin gündem ve içeriği ise gizli tutulsa da iki ülkenin masada tartıştığı meselelerin sınırlı olduğu biliniyor. Görüşmelerle, Ege sorunlarına her iki tarafın da kabul edebileceği “adil, kalıcı ve kapsamlı” bir çözüm zemini oluşturulmak isteniyor. Ege sorunlarının uluslararası hukuka uygun barışçıl yöntemlerle çözülmesi gerektiğine inanan Türkiye, Yunanistan’la Ege’de başlıca kara suları, kıta sahanlığı, adaların silahsızlandırılması, coğrafi formasyonların yasal statüsü, ulusal hava sahasının genişliği alanlarında yaşadığı anlaşmazlıkların bir bütün olarak ele alınması istediğini her fırsatta vurguluyor. Öte yandan Türkiye, Doğu Akdeniz’de kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge (MEB) sınırlandırılmasında her şeyden önce hakkaniyet, adalet ve iş birliğinden yana bir tutum sergileyerek kendi haklarını korumasının yanı sıra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) halkının haklarını da korumayı amaçlıyor. Eski Yunanistan Başbakanı Samaras, İstikşafi Görüşmelere Karşı Çıktı Eski Yunanistan Başbakanı ve iktidardaki Yeni Demokrasi Partisinin eski lideri Antonis Samaras, görüşmelerden bir gün önce yaptığı açıklamada istikşafi görüşmelere karşı çıkarak, bu temasların, Türkiye’ye yönelik olası Avrupa Birliği (AB) yaptırımlarının önünü kestiğini savundu. Samaras, “Kathimerini” gazetesine verdiği mülakatta Miçotakis hükümetinin Türk-Yunan ilişkilerinde izlediği “yatıştırıcı doktrin” politikasına karşı olduğunu belirterek, “İstikşafi görüşmelerin başlamasıyla Türkiye’ye yönelik AB yaptırımlarının önü kesildi. Yayılmacılık, sadece caydırıcılıkla göğüslenebilir” ifadesini kullandı. Beş yıl aradan sonra yapılan istikşafi görüşmeler, taraflar arasında 2020 boyunca yaşanan gerilimin ardından başlaması açısından da büyük önem taşıyor. Türkiye ve Yunanistan, geçen senenin ikinci yarısında, Doğu Akdeniz’de Kıbrıs adasının batısından Girit adasının doğusuna ve Libya kıta sahanlığına kadar uzanan büyük bir alanda çakışan kıta sahanlığı iddiaları nedeniyle karşı karşıya geldiler. Türkiye, söz konusu alana askeri gemilerin eşliğinde Oruç Reis araştırma gemisini gönderirken, Yunanistan da Mısır ile deniz yetkilendirme anlaşması imzalayarak söz konusu bölgenin büyük bir bölümünü egemenliği altına aldığını iddia etti. Tarafların önce ağustos daha sonra da ekim ayında istikşafi görüşmeleri başlatma girişimleri tek taraflı eylemler nedeniyle sekteye uğradı. Müzakerelerin yeniden başlamasına yol açan süreç önce Türk hükümetinin Oruç Reis gemisini bölgeden çekmesi daha sonra da dönem başkanı Almanya’nın etkisi sonucunda, 10 Aralık Avrupa Birliği (AB) toplantısında Türkiye’ye ağır yaptırımlar yerine pozitif gündem önerilmesiyle somutlaştı. Müzakere Değil Tartışma Ankara özellikle Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ın geçen hafta Yunanistan Parlamentosu’ndan ülkenin karasularının İyon Denizi’nde 12 mile çıkarılması görüşülürken, hükümetin bu hakkını başta Girit olmak üzere Ege adalarında uygulama kararlılığın devam ettiğini söylemesinden rahatsızlık duymuştu. Türk yetkililerin istikşafi görüşmeler hakkında yoğun açıklamalarına karşın, Yunan hükümet yetkililerinden çok fazla değerlendirme gelmemesi dikkat çekmişti. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, söz konusu toplantıların ‘müzakere değil tartışma’ olduğunu ifade etmiş; Yunan heyetinin sorunların çözümü için ortak zemin olup olmadığını görmek için toplantılara katılacağını kaydetmişti. Türkiye Yeni Navtex İlan Etti Bu arada görüşmelerin başlayacağı saatlerde Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı tarafından 26 Ocak 2021 tarihinde Doğu Akdeniz’de düzenlenecek olan atış eğitimleri ile ilgili NAVTEX yayınlandı. Milli Savunma Bakanlığı ise, Türk Hava Kuvvetlerine bağlı jetler ile yakıt ikmal uçaklarının bugün Doğu Akdeniz’de eğitim yaptığını duyurdu. Açıklamada ‘‘Hava Kuvvetleri Komutanlığımıza bağlı üslerimizden havalanan F-16, F4-E 2020 jet uçakları ile CN-235 CASA, E7-T (HİK) ve KC-135R havadan yakıt ikmal uçaklarımız, Doğu Akdeniz’de eğitim görevi icra etti’’ ifadelerine yer verildi. Bakan Dönmez: Fatih, Türkali-2’ye Vardı Ve Çalışmalarına Başladı Öte yandan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “Birinci sondaj bitti. Türkali-1 kuyusuna gittik. İkinci sondaj da bitti. İşin takvimlendirmesi de belli. Fatih, sondaj yapacağı yeni lokasyon olan Türkali-2’ye vardı ve çalışmalarına başladı” dedi. Türk ve Yunan heyeti arasındaki görüşmelerin başlamasından hemen önce bir televizyon yayınına katılan Bakan Dönmez, Türkiye ile Yunanistan arasındaki sorunlar arasında yer alan Doğu Akdeniz’deki doğalgaz ve petrol arama faaliyetlerine ilişkin olarak, “Çalışmalarımız programladığımız, planladığımız gibi devam edecek. Biz kendi kıta sahanlığımızda bu çalışmaları yapıyoruz. Her defasında uluslararası hukuka uygun yaptığımızı ifade ediyoruz. Her fırsatta, her vesileyle bunu vurguluyoruz. En azından bir diyalog ortamı da oluştu. Şu anda hem Yunanistan’la istikşafi görüşmeler başlıyor, hem de Avrupa Birliği’yle bu konuda müzakereler var. Sayın Cumhurbaşkanımızın Doğu Akdeniz’e kıyısı bulunan ülkelere yönelik uluslararası bir konferans tertiplenmesine ilişkin çağrısı var. İnşallah bu da komşu ülkeler tarafından olumlu karşılanır. Bu meselelerin hepsi oturulur bir masa etrafında tartışılır, müzakere edilir. Herkesin hakkını, hukukunu koruyacak bir netice alınır diye düşünüyorum” dedi. Yunanistan Başbakanı Miçotakis, Atina’daki istikşafi görüşmelerin Şubat sonu ya da Mart başında yapılacağını duyurdu. İstikşafi, Arapça keşf sözcüğünden türemiş bir ifadedir. Diplomatik bir terim olan istikşafi görüşmeler, keşif, tanıma amaçlı görüşme anlamına geliyor. Türk Dil Kurumu (TDK), “ istikşaf” sözünün Arapça “keşf”ten türediğini belirterek TDK tarafından yayımlanan sözlüklerde sözcüğün bu şekilde geçtiğini ve “keşif ve tahkik etmeye çalışma, etraf ve teferruatını zahire çıkarma” gibi anlamlar içerdiği belirtildi.