Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, üst düzey bir heyetle 17 Aralık2020’de Türkiye-Irak ilişkilerinigüçlendirmek ve iki ülkeyi ilgilendirensorunları görüşmek üzereAnkara’yı ziyaret etti.Ziyarette iki ülke arasında çok sayıdaönemli konu ele alındı. Ele alınankonular arasında en önemlileri sumeselesi, ekonomik iş birliğinin arttırılmasıve PKK terör örgütüne karşımücadelede iş birliği oldu. Karşılıklıticaret, çifte vergilendirmeninortadan kaldırılması, Irak’taki Türkyatırımları, keza İbrahim Halil SınırKapısı’nın yanı sıra Ovaköy SınırKapısı’nın da açılması masaya yatırıldı.Ayrıca, Irak’taki mevcut durumnedeniyle postpaid sistemiyleIrak’taki altyapı projelerine yatırımve Türk firmalarının ortaklığı konusu da tartışıldı.Cumhurbaşkanı Recep TayyipErdoğan’ın 14 Ekim 2020 daveti üzerinegerçekleştirilen bu ziyaret, koronavirüs(Covid-19) salgınına karşı aşıların geliştirildiğive dünya ticaretinin tekrar canlanmayahazırlandığı bir dönemde gerçekleşmesidolayısıyla iki ülke için ilişkileringeleceğinin belirlenmesi açısından kritikbir ziyaret olarak değerlendirilmiştir.Kazımi’nin ziyaretiyle güvenlik, ekonomi,yatırım, enerji, su, iki ülkenin demiryoluylabirbirine bağlanması, vize,dondurulmuş mal varlıkları ve yeni sınırkapısı olmak üzere dokuz meselenin görüşüldüğübelirtilmektedir. Bu meselelerinyanı sıra Irak’taki Türkmen varlığıve Türkmenlerin Irak hükûmetinde temsiledilmesi, Türkiye ve Irak arasındakiönemli meselelerden biri olarak kendinigöstermiştir. Irak’ın genelinde üçüncü asli unsurolmalarına rağmen Türkmenler,Irak siyasetindeki nüfus oranlarınınkendilerine sağlaması gerekensiyasi haklarını elde edememiştir.Irak’ın ana unsuru olan Türkmenleryaşadıkları coğrafya gereği, ülkeninfarklı dönemlerinde Arap-Kürtve Sünni-Şii çatışmasının hafifletilmesindeönemli rol üstlenmiştir.Irak halkı arasında barışın sağlanmasındakirollerinin yanı sıra ülkedekiçeşitliliğin ve demokratik değerlerinkorunması açısından merkezî,bölgesel ve yerel hükûmetlerde ortakyönetim anlayışının uygulanmasıiçin sarf ettikleri çaba, ülkede demokrasininyol alması açısından oldukçaönemlidir. Türkmenlerin, ülkeninbirliği ve halk arasında çeşitliliğinzenginleştirilmesi bağlamındaönemli bir rol üstlenmelerine rağmenmodern Irak döneminde yönetimdışı kaldıklarını söylemek yanlışolmayacaktır. 2003 yılından sonraŞii, Sünni ve Kürt denklemi üzerineinşa edilen Irak siyasetinde Türkmenlerinhükûmetteki temsili ya gerektiğigibi sağlanmamış ya da hiçbirşekilde gerçekleşmemiştir.2005-2014 yılları arasında TürkmenlerinIrak hükûmetlerindeki temsilleribir ila üç bakanla sağlanmışolsa da bu bakanlıklar Şii veya Sünnileradına verilen Türkmen bakanlıklarşeklinde olmuştur. 2014 yılındakurulan Haydar el-İbadi hükûmetive 2018-2019 yıllarında Adil Abdulmehdihükûmeti kabinelerinde Türkmenlerintemsili hiç sağlanamamıştır.6 Mayıs 2020 tarihinde kurulanMustafa el-Kazımi hükûmetindeTürkmenlerin temsilinin sağlanmasıiçin Irak Parlamentosu, 7 Haziran2020 tarihinde Kazımi’ye devletbakanlığı teşkil etme yetkisi vermiştir.Türkmenlerin gösterdiği veparlamentoya sunulan bakan adayıHasan Özmen vefat etmiş ve yerineIrak Türkmen Cephesi Yürütme Kurulu Sekreteri Murat Gedikaday gösterilmiştir. Ancak MuratGedik de trafik kazası sonucuhayatını kaybetmiştir. Hasan Özmensonrası, Murat Gedik’le birlikteiki adaydan biri olan Hiyam NimetKöprülü’nün ismi sürpriz birbiçimde Kazımi’nin Ankara ziyaretindensadece iki gün önce parlamentoyagönderilmiş ve parlamentodanbakan olarak onay almıştır.Bu onayın ardından Kazımi’ninziyareti daha önce açıklanmış olmasınarağmen Türkmen Bakan HiyamNimet Köprülü, Irak Türkmen CephesiBaşkanı ve Kerkük MilletvekiliErşat Salihi ile birlikte Kazımi’ninTürkiye’yi ziyaret eden heyetindeyer almıştır. Kazımi’nin Türkiye ziyaretiöncesinde attığı bu adım veTürkmen yetkililerin ziyarete dâhiledilmesi, Kazımi hükûmetinin Türkiyeile ilişkilerin güçlendirilmesive iki ülke arasındaki sorunların çözülmesiiçin mesaj olarak değerlendirilebilir.Bu şekilde Kazımi’nin,Türkiye’nin Irak politikasının öncelikleriarasında yer alan Türkmenlerüzerinden Türkiye’nin Irak’a dairönceliklerini dikkate aldığını göstermeyeçalıştığını söylemek mümkündür. Nitekim Kazımi’nin ziyaretindeniki gün önce TürkmenBakan’ın Irak Parlamentosundagüvenoyu almasının tesadüf olduğunusöylemek zordur. Yine,IKBY Bakanı Aydın Maruf’undevlet bakanı olarak atanmasındaMevlut Çavuşoğlu’nun Nisan2019’daki Irak’ın Bağdat, Basrave Erbil ziyareti etkili olmuştur.Çavuşoğlu’nun, Irak ParlamentosundakiTürkmen Grubu’na veIrak Türkmen Cephesi Erbil İl Başkanlığınayaptığı ziyaretler, Türkicüasli unsur olarak muamele görmelerigerektiği yönünde Türkiyedesteğinin devam ettiğini veöncelediğini göstermektedir. HattaCumhurbaşkanı Recep TayyipErdoğan’ın Irak halkını tanımlarkensözlerine önce “Türkmenlerle”başlayarak daha sonra Irak’ta yaşayandiğer gruplara değinmesininde Kazımi’ye verilen ince bir mesajolduğu ve böylece TürkmenlerinTürkiye için öneminin bir kezdaha vurgulandığı değerlendirilmektedir.leyici siyaset izlemeye çalıştığınısöylemek yanlış olmayacaktır.Kazımi ziyareti Türkmenleraçısından değerlendirildiğinde birdiğer önemli mesele Salihi’ninişaret ettiği Ovaköy Sınır Kapısıve Irak Ulaştırma Bakanı NasırBender’in açıklamış olduğuTürkiye’den Basra’ya ulaşacak demiryoluprojesidir. Nitekim Türkmenlerinyoğun olarak yaşadığıTelafer’de, ticaretin geliştirilmesive bu bölgelerde kalkınmanın gerçekleşmesiaçısından kritik önemeye Cumhuriyeti’nin Irak Türkmenlerininsiyasi haklarını elde etmeleriiçin gösterdiği çaba açısındanönemli mesajlar içermiştir. 17 Aralık2020’de Cumhurbaşkanı Erdoğanile Mustafa el-Kazımi’nin düzenlediğibasın toplantısında CumhurbaşkanıErdoğan’ın “Mezhebîveya etnik, hiçbir ayrım yapmadanTürkmeni, Kürdü, Arabı, Şiisive Sünnisi ile Irak halkının tamamınıöz kardeşimiz olarak görüyoruz.Irak hükûmetinin de kapsayıcıve kuşatıcı politikalarla tüm Irakhalkının huzurunu temin edeceğineinanıyoruz. Başbakan Kazımi’ninuzun bir sürenin ardından Irak kabinesindetekrar bir Türkmen bakanayer vermesi, bu inancımızıpekiştirmiştir. Sayın Başbakan’ımilletimiz ve Irak Türkmenleri içinoldukça anlamlı bu kararından dolayıbir kez daha tebrik ediyorum”açıklaması Irak TürkmenlerininIrak’taki siyasi haklarını elde etmelerive Irak yönetiminde üçün-Salihi’nin, Kazımi ziyaretininilk gününde sosyal medya üzerinden“Irak Türkmenleri, Türkiye ileIrak arasındaki bağı güçlü tutmakiçin sürekli çabalayacaktır. BugünküTürkiye ziyaretimizde de bu bağıgüçlendirmek için çalıştık. OvaköySınır Kapısı, ticari anlaşmalar, vizelerinkaldırılması gibi önemli konularbugün tartışıldı” açıklamasındanhareketle Türkiye ile Irakarasındaki ilişkilerde, Türkmenlerinher iki ülke için güven kaynağıolduğunu ve ilişkilerin geliştirilmesindekolaylaştırıcı rol oynayabileceğinigöstermektedir. Türkiye,Irak Türkmenlerini göz ardı ederekIrak’a yönelik siyaset geliştirmediğigibi Irak hükûmeti de Türkmenleridışlayarak Türkiye gibi önemlibir ülkeyle sorunlu ilişkiler kurmakistemediğini göstermektedir.Salihi’nin açıklamasından anlaşıldığıüzere Türkmenlerin, Türkiyeile Irak arasındaki ilişkilerde heriki ülkenin dış politikasında dengehaizolan Telafer’in kuzeyinde kalanOvaköy Sınır Kapısı’nın açılmasıyönünde görüşmelerin yapıldığıbelirtilmiştir. Irak’ı, Türkiyeile Basra Körfezi ülkelerine bağlayanticari bir köprü hâline getirenve Körfez ile Türkiye’yi birbirinebağlayan Ovaköy Sınır Kapısıkilit bir önemi haizdir. Sınır kapısınınaçılması Ovaköy’ü, Telaferve Musul’un ticaret yolu üzerindeuğrak noktalarından biri hâlinegetirebilir, bölgenin kalkınmasınakatkı sağlayabilir ve terör örgütüIŞİD’den kaçan ancak işsizliknedeniyle geri dönmek isteyenleringeri dönüşünün önünü açabilir.Ayrıca terör örgütü PKK’nın bölgehalkının zayıf ekonomik durumunudeğerlendirerek eleman teminetme sebebi olan işsizlik sorununabir çözüm getirebilir.Diğer taraftan 2014-2020 yıllarıarasında Irak merkezî hükûmetindetemsil edilmeyen Türkmenlerin,Kazımi’nin Türkiye ziyareti öncesi Hiyam Nimet Köprülü’nünatanması ile gelecek Irak merkezîhükûmetinde cumhurbaşkanı yardımcılığı,başbakan yardımcılığı venitelikli bakanlık görevleri almasınınönü açılabilir.Öte yandan Türkiye ve Irak arasındakiilişkilerin gelişmesiyle birlikteTürkmenler iki ülke arasındaköprü rolü oynayabileceği gibiTürkiye’nin Irak’taki etkisinin artmasıylaTürkmenlerin de Irak’tahaklarına kavuşmasının kolaylaşacağınısöylemek yanlış olmayacaktır.Zira Türkmenler ve Türkiye arasındakiorganik ilişki Osmanlı Devletisonrasında da devam etmiş vehiçbir dönemde Türkiye ve Türkmenlerarasındaki irtibat kopmamıştır.Hatta 1980-1988 Irak-İran Savaşı,1991 Körfez Krizi, 2003 ABD işgalive sonrasında yaşanan süreçler,2014’te terör örgütü IŞİD’inIrak’ta özellikle Türkmen bölgelerindehâkimiyet kurması gibi dönemlerdeTürkiye’ye yönelik kitleselTürkmen göçleri de yaşanmıştır.Bu nedenle on binlerce Iraklı Türkmenhâlen Türkiye’de yaşamaktadır.Türkiye ve Irak’ın yakınlaşmasıylaTürkiye’nin Irak’ta özellikleTürkmen bölgelerine yapacağı yardımve yatırımlar Türkiye’ye göçenTürkmenlerin geri dönüşünü kolaylaştırabilecekve bu sayede Türkmenleriniki ülke arasındaki yakınlaştırıcıve hatta bütünleştirici bir rolüstlenmeleri mümkün olabilecektir.Kazımi’nin Ankara ziyareti, biran önce çözülmesi gereken acil veönemli meseleler söz konusu olduğundandiğer birtakım ülkelere yaptığıziyaretler gibi bir protokol ziyaretiolmamıştır. Yüksek DüzeyliStratejik İşbirliği Konseyi ve heriki ülkenin petrol ve enerji bakanlarıbaşkanlığında Ortak Ekonomik Komitebaşta olmak üzere, iki ülke arasındakiortak komiteler etkin halegetirilebilir. Bu ziyaret ayrıca ikiülke arasında çeşitli seviyelerde işbirliği imkânları için yeni bir kapıaçabilir. Özellikle Kazımi istihbaratbaşkanı olduğu dönemden beri Türkyetkililerle çok iyi ilişkilere sahiptir.Bu nedenle özellikle PKK ile mücadeleve su payı karşılığında Irak’ınTürkiye’nin sınır güvenliğine yardımcıolması konusunda ciddi mutabakatlarsöz konusu olabilir.Unutulmamalıdır ki Irak şuanda petrolünün önemli bir kısmınıTürkiye’nin Ceyhan Limanı’ndanihraç etmektedir. Yine Türk şirketleriIrak’ın istikrarsız bölgelerinde faaliyetgöstermek konusunda diğeryabancı şirketlerden daha cüretkârdavranmaktadır. Irak’ın da gerçektebu şirketlere ihtiyacı vardır. Bu çerçevede2019 yılında 15 milyar 800milyon dolar olarak gerçekleşenve Türkiye’nin 20 milyar dolarayükseltmek istediği karşılıklı ticarethacminin artırılmasına katkıdabulunabilecek stratejik OvaköySınır Kapısı’nın açılması konusundada bir uzlaşmaya varılabilir.