Libya’da Birleşmiş Milletlerin(BM) tanıdığı veTürkiye’nin askeri destekverdiği Ulusal MutabakatHükümeti’nin (UMH)Başbakanı Fayez El SarracAnkara’da CumhurbaşkanıRecep Tayyip Erdoğan ilegörüştü. İki lider görüşmelerisonrası ortak basın toplantısıdüzenledi.Cumhurbaşkanı Erdoğanbasın toplantısında, “DoğuAkdeniz’deki doğal zenginliklerindenfaydalanmak üzerearama ve sondaj dahil işbirliğimizigenişletmeyi hedefliyoruz.Libya topraklarındakiişbirliği alanlarımızıgenişletme hususunda dagörüş birliğine vardık. DarbeciHafter’i destekleyerekLibya’yı kan ve gözyaşınaboğanları tarih yargılayacaktır.Libya’nın geleceğinisürekli tehdit altında tutanbir kişinin bu konuda masayaoturacak bir temsil kabiliyetide olamaz. Libyalı kardeşlerimiziasla darbecilerin velejyonerlerin insafına bırakmayacağız”dedi.Libya Ulusal MutabakatHükümeti Başbakanı FayezEl Sarrac ise Türkiye’ye ülkesindekisorunla ilgili tarihive cesur tutumundan ötürüteşekkür ettiklerini söyledi.Fayez El Sarrac, Hafter’ebundan sonraki süreçte müzakere olanağı vermeyeceklerini, mücadelelerini“düşmanı tamamen ortadankaldırıncaya dek sürdüreceğiz.Libya’nın yeniden imarı sürecindeTürk şirketlerini Libya’da görmek istiyoruz”dedi.Libya Ulusal Mutabakat HükümetiBaşbakanı Sarrac’ın Türkiye ziyareti,Libya’da 2011 yılından bu yanafarklı gruplar arasında ve yoğunluktadevam eden iç savaş açısından kritikbir yol ayrımında gerçekleşti. Ziyarettençok kısa bir süre önce UMH,başkent Trablus’un tamamında kontrolüyeniden sağladığını açıkladı.UMH, ziyeret öncesinde de TrablusUluslararası Havalimanı’nı aldıklarınıaçıklamıştı. Rus ve Arap basını,General Halife Hafter’e bağlı güçlerinTrablus’un dış mahallelerindençekilmeye başladığını duyurdu.Libya’nın doğusunda kontrolüelinde tutan Tobruk merkezli,Hafter’e bağlı Libya Ulusal Ordusu,Nisan 2019’da UMH’nin yönetimmerkezinin bulunduğu Trablus’ayönelik büyük bir taarruz başlatmıştı.Libya Ulusal Ordusu, Trablus şehirmerkezinin dışında kalan bazı mahalleve bölgeleri de ele geçirmişti. AncakUMH, son haftalarda yürüttüğüoperasyonlarla bu bölgeleri yenidenalmaya ve bazı kritik askeri hedeflerdede kontrolü sağlamaya başladı.Analistler ve uzmanlar, UMH’ninson dönemdeki ilerlemesindeTürkiye’nin verdiği askeri desteğinönemli rol oynadığını ve bu desteğinsahadaki dengeleri değiştirmeye başladığınıkaydediyor. Türkiye ile Libya,Kasım ayında askeri ve güvenlikişbirliği anlaşması imzalamıştı.Bu anlaşma kapsamında, Türkiye’ninUMH güçlerine danışmanlık yapmaküzere asker göndermesi, ortak tatbikatve operasyon düzenlenmesi vemalzeme desteği verilmesi öngörülüyor.Türkiye’nin UMH güçlerine tank,zırhlı araç ve silahlı insansız havaaracı (SİHA) gibi askeri malzemelergönderdiği belirtilirken, Suriye’dekihükümete karşı savaşan silahlı gruplarınbazılarına mensup savaşçıları daLibya’ya gönderdiği öne sürülüyor.Dış basına demeç veren bir üst düzey Türk yetkili, ateşkes görüşmeleriöncesinde Trablus UluslararasıHavalimanı’nın UMH’nin kontrolünegeçmesinin çok kritik birgelişme olduğunu söyledi. Haberegöre, yetkili, “Herkes masayatoprak kaybına uğramadan oturmakistiyor ancak kontrol ettiğiniztoprakların büyüklüğü masadakipozisyonunuzu da güçlendiriyor”dedi.Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu,yaptığı açıklamada,Hafter’i siyasi çözüme yanaşmamaklasuçlamış ve Libyalı generalinsavaşı kazanamayacağınısöylemişti. Libya konusundaiçinde bulunduğumuz bugünlerdesahadaki değişimlerin yanısıra diplomasi cephesinde deönemli gelişmeler yaşandı.BM kısa süre önce yaptığıaçıklamada, hem UMH hem deLibya Ulusal Ordusu’nun Şubatayında kesintiye uğrayan ateşkesgörüşmelerine yeniden başlamakonusunda uzlaştıklarınıaçıkladı. Görüşmelerin ne zamanve nasıl başlayacağına ilişkin detaylarise henüz bilinmiyor. GeneralHafter, geçtiğimiz günlerdeMısır’a giderek temaslarda bulunmuştu.Arap basını, Hafter’in görüşmelerebaşlamak için Türkaskerlerinin geri çekilmesiniön koşul olarak ortaya sürdüğünüiddia etti. Baş döndürenhızla gelişen bu gündemde Sarraj’ın yardımcısı Ahmed Maytikve UMH’nin Dışişleri Bakanı TahirSiyala, Moskova’ya giderek, temaslardabulundu. UMH heyeti,Moskova’da Rusya Dışişleri BakanıSergey Lavrov ve yardımcısı MihailBogdanov ile bir araya geldi. Siyala,Moskova’da yaptığı açıklamada, görüşmelerdeLibya’daki son durumunele alındığını söyledi.Lavrov da yaptığı açıklamada,askeri faaliyetlerin en kısa süre içerisindedurdurulması ve Libya’dakiönde gelen siyasi ve sivil toplumtemsilcilerinin katılımıyla kapsayıcıbir diyalogun organize edilmesi çağrısıyaptı.Lavrov açıklamasında, müzakerelerezemin olarak Hafter’i destekleyenTobruk merkezli Libya TemsilcilerMeclisi’nin Başkanı AkileSalih’in sunduğu öneri kapsamındaBM gözetimi altında bölge temsilcilerininoylarıyla bir başkanlık konseyioluşturulması önerisine de ilkeseldestek verdiklerini söyledi. Rusya,iç savaşın her iki tarafıyla da görüşüyorancak Hafter’e destek verdiğiöne sürülüyor. Libya’nın Trablusve Sirte gibi batısındaki şehirleri BMtarafından desteklenen ve uluslararasıalanda tanınan UMH; doğu kesimleriniise Tobruk merkezli Hafter’ebağlı Libya Ulusal Ordusu kontrolediyor. Libya’nın büyük oranda çölolan güney kesimlerinin kontrolü deyerel aşiretlerin elinde bulunuyor.Türkiye ve Katar gibi ülkelerUMH’yi desteklerken; BAE, Mısır ve Suudi Arabistan’ın da Hafter’edestek verdiği biliniyor.Akile Salih’in bu açıklamasıylaaynı gün Hafter de bir açıklama yaparakordunun komutanı olarak yönetimiele aldığını açıkladı. YetkiyiTobruk parlamentosundan değil ordudanaldığını duyurarak Akile Salihİssa başkanlığındaki meclisinyetkilerini önemsemediği mesajınıverdi. 28 Nisan’da bir basın toplantısındakonuşan Rus Dışişleri BakanıSergey Lavrov, hem Hafter’inaçıklamasını eleştirdi hem de Sarrachükümetinin eylemlerinin müzakeremasasına oturmak için uygunolmadığını söyledi. Akile Salih’insözlerini de ayrıca hatırlatarak kendisinidesteklediklerini belirtti ve“Tüm Libyalıları konuşarak bir ortaknokta bulmaları için teşvik ediyoruz,umarım daha önceki çabalardanders çıkarılmıştır” dedi.Ocak ayında Dışişleri BakanıMevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşıLavrov Moskova’da; şehre davetedilen Sarrac ve Hafter’in masayaoturması ve ateşkes anlaşmasıimzalaması için çalışmıştı. Sarracateşkes anlaşmasına imza atmış,Hafter ise Rusya’nın telkinlerinerağmen süre istemişti. İki günlüksüre boyunca Rusya’nın dışındaen büyük destekçileri olan BirleşikArap Emirlikleri ve Mısır’dakiyetkililerle görüşen Hafter, nihayetindeanlaşmaya imza atmayacağınıaçıklamıştı. Cumhurbaşkanı RecepTayyip Erdoğan, o dönem ABDBaşkanı Donald Trump’a telefonederek, Körfez’deki müttefiklerininHafter’i ateşkesi imzalamayateşvik etmesi için görüşmüştü. Ardındanda mecliste yaptığı konuşmada“Ülkenin meşru yönetimineve Libya’daki kardeşlerimize saldırılarınısürdürmesi halinde, darbeciHafter’e hak ettiği dersi vermektende asla geri durmayacağız” şeklinde görüş bildirmişti.Ateşkes görüşmelerinin çökmesininüzerinden dört buçuk ay geçti.Hafter hedeflediği ilerlemeyi sağlayamadı,Rus Dışişleri Bakanı ilkkez 28 Nisan’daki basın toplantısındaHafter’i açıkça eleştirdi.Libya karanlık bir dönemin sonunayaklaşmış gibi görünüyor.Ama 2011 yılında Albay MuammerKaddafi’nin dehşet verici bir şekildeöldürülmesinden bu yana iç savaşve dış güçlerin müdahaleleriyleparamparça olan ülkede, yeni dönemindaha iyi olacağının hiç bir garantisiyok. Libya’nın doğusundakigüçlü milis lideri General HalifeHafter geçen yıldan beri ülkenin batısındakibaşkent Trablus’u ele geçirmeyeçalışıyordu. Türkiye hükümetinin,Birleşmiş Milletler tarafındantanınan Trablus’daki hükümettenyana müdahalesi sonucu belirlemişgörünüyor. General Hafter’ebağlı güçler ve onlara destek olanbinlerce paralı Rus askeri geri çekiliyor.Fakat bu, Libya halkının sonundabarış ve huzura kavuşacağıanlamına gelmiyor. Sivil halk birkez daha savaşın en büyük kaybedeni.Zengin petrol ve doğal gaz yataklarınasahip Libya aslında vatandaşlarınaeğitim, sağlık ve rahat biryaşam düzeyi sağlayabilmenin bütünolanaklarına sahip. Ama Libyalılar yıllardır bu temel hizmetlerdenyararlanamadıkları gibi canlarıda güvende değil. Savaşta evlerinikaybetmemiş olan Libyalılar Covid-19 salgınının yayılmaması içinevlerine kapanmış, topçu ateşi ya dahava saldırılarına hedef olmamayıumarak bekliyorlar. Savaş Libya’dadaha önce var olan klinik ve hastanelerinçoğunu harabeye çevirdi.General Hafter saflarında savaşanRus paralı askerleri, Devlet BaşkanıPutin’e yakın olduğu bilinen YevgenyPrigozhin’in kurduğu Wagner Grubuadlı özel savaş grubuna mensup. WagnerGrubu savaşçıları Suriye’deki çatışmalarada katılmıştı. Kremlin’e yakınWagner Grubu, Hafter’le birlikte savaşmaküzere Libya’ya hem paralı askerhem de askeri teçhizat gönderiyor. Rusyaise, Hafter’i Moskova’ya davet edipüst düzey devlet görevlileriyle fotoğrafverse de, savaşa doğrudan ya da dolaylıolarak müdahil olduğunu hiçbir zamandoğrulamadı.ABD ordusunun açıklamasında,Wagner Grubu’nun bu desteğinindoğrudan Kremlin’den alınan direktifleyapıldığı; hem siyasi hem maddiolarak Moskova’nın desteği olmadanLibya’daki savaşa böyle müdahil olamayacağı;Moskova’nın, Wagner grubunu,Hafter’e verdiği desteğin üstünüörtmek için kullandığı savunuldu.Türk hedeflerini bombalayacağınıduyuran Hafter’e bağlı hava kuvvetlerinedestek olmak üzere Rus savaşuçaklarının Libya’ya gönderildiğibelirtildi. Bir gün sonra açıklamayıgenişleterek MiG29 ve SU-24 uçaklarınınSuriye’deki Hmeymim HavaÜssü’nde durduğunu, burada kamufleedilerek Rusya’ya ait işaretlerin üzerininboyandığını, ardından Rus pilotlarınınkullandığı bu jetlerin yine Rusuçakları eşliğinde Jufra’daki üsse konuşlandığınıduyurdu. Birleşmiş Milletlerde Libya’yla ilgili raporunda,Rusya’nın ülkeye Suriye’den yüzlercesavaşçı gönderdiğini yazmıştı. Bu açıklamanınüzerine Moskova hızlıca eylemegeçti ve Fransız haber ajansı AFPüzerinden, Rusya Dışişleri Bakanı SergeyLavrov’un General Halife Hafter’e“derhal ateşkes ilan edilip müzakerelerebaşlanması” mesajını ilettiğini bildirdi.Rus Interfax haber ajansı, daha altdüzeyde yapılan bir açıklamayı; Rusparlamentosunun üst kanadının uluslararasıilişkiler komitesinin başkan yardımcısıolan Vladimir Çabarov’un sözlerinigeçti: “Rusya Libya’ya askeri personelgöndermedi. Böyle bir teklif, parlamentonunüst kanadına hiçbir zamanonay için gelmedi.” Rusya, ateşkes çağrılarınaağırlık verirken Hafter’in diğerdestekçileri Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri(BAE) ve Fransa’dan henüz tavırdeğişikliğiyle ilgili bir işaret yok. FransızDışişleri Bakanı Jean-Yves le Drian,Libya’daki durumdan çok endişeettiklerini ve krizin derinleştiğini söyledi.“Libya’nın Suriyelileşmesi durumuylakarşı karşıyayız.” dedi ancak ülkesininpozisyonuyla ilgili daha fazladetay vermedi. BAE’nin Hafter’e gönderdiğiaskeri teçhizatın önemli bir kısmıRusya’dan satın alınıyordu. Bu ticaretve askeri destek üçgeninde bir değişiklikolup olmadığı da henüz bilinmiyor.Ancak Hafter’in, Rusya’nın müzakereçağrısına ağırlık vermesi ve AkileSalih’le görüşmeleri sıklaştırması üzerine,daha fazla destek aramak için Mısırve BAE’deki müttefikleriyle temasıarttırdığı biliniyor. Bu sebeple CumhurbaşkanıErdoğan geçtiğimiz günlerdeABD Başkanı Trump’la bir kez dahatelefonda görüştü. Beyaz Saray’dan yapılanaçıklamada ise “Başkan Trump,Libya’ya yabancı müdahalesinin kötüleşmesineilişkin endişesinin ve hızla çatışmalarınazaltılması ihtiyacının altınıçizdi” ifadeleri yer aldı.